Άγιος Νικόδημος: Εις την Γέννησιν του Ιησού Χριστού

Άγιος Νικόδημος: Εις την Γέννησιν του Ιησού Χριστού

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης

 ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΙΝ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ*

Σκέψου, αγαπητέ μου, ότι όπως είναι συναρμολογημένος απ' όλα τα κτίσματα αυτός ο αισθητός απέραντος κόσμος, έτσι ακόμη είναι καμωμένος ένας άλλος κόσμος νοητός που αποτελείται από αμαρτωλούς, του οποίου τα στοιχεία είναι οι τρεις διεστραμμένοι έρωτες, που αναφέρει ο Θεολόγος Ιωάννης: δηλ. α) ο έρωτας των ηδονών, β) ο έρωτας του πλούτου και γ) ο έρωτας της δόξας. "Παν εν τω κό­σμω η επιθυμία της σαρκός και η επιθυμία των οφθαλμών και η αλαζονεία του βίου" (Α' Ιω. 2,16)1.

Αυτός ο πονηρός κόσμος που αντίκειται στο σκοπό του Θεού και εξουσιάζεται από τον εωσφόρο (ο οποίος γι' αυτό και ονομάζεται κοσμοκράτορας) είναι εκείνος ο μεγάλος εχθρός, τον οποίο ο σαρκωθείς Λόγος του Θεού και Πατρός, αφού γεννήθηκε στη γη, ήρθε για να πολεμήσει πρώτα με το παράδειγμά του το σιωπηλό, και μετά, στον κατάλληλο καιρό, με τον λόγο και τη διδασκαλία του.

1. Με τη φτώχεια γιατρεύει τον έρωτα του πλούτου.

 Συλλογίσου λοιπόν πως πρώτα πολεμάει με την φτώχεια του τον άτακτο έρωτα του πλούτου. Ο κοσμικός άνθρωπος νομίζει πως κάθε καλό το βρίσκει στα πρόσκαιρα αγαθά. γι' αυτό για να τ' αποτυπώσει ή για να μη τα χάσει ξοδεύει σχεδόν όλο τον καιρό, που του έδωσε όμως ο Θεός για να κερδίσει τα αιώνια αγαθά.

Και ιδού που ο προαιώνιος Λόγος και Υιός του Θεού και Πατρός κατεβαίνει από τον ουρανό για να μας λυτρώσει απ' αυτή την πλάνη και να ξερριζώσει από τις καρδιές μας την καταραμένη ρίζα όλων των κακών, την φιλαργυρία, όπως την χαρακτηρίζει ο Απόστολος Παύλος. "Ρίζα πάντων των κακών εστίν η φιλαργυρία" (Α' Τιμ. 6,16). Πρόσεξε όμως σε τί είδους ταλαιπωρία κατάντησε από αγάπη για μας Εκείνος που διαμοιράζει τα πλούτη και τους θησαυρούς στην παρούσα και στη μέλλουσα ζωή. "εμόν γαρ, το αργύριον και εμόν το χρυσίον, λέγει Κύριος Παντοκράτωρ" (Αγγ. 2,8). Στοχάσου πού είναι το παλάτι που γεννήθηκε; Πού είναι οι προετοιμασίες; Πού οι μαίες; Πού το βασιλικό στρώμα; Πού τα βρεφικά λουσίματα; Πού είναι η ακολουθία των δούλων; Πού η θαλπωρή και η ανάπαυση; Πού είναι η συμπαράσταση των συγγενών και φίλων; Έλα μέσα και δες το φτωχότατο σπήλαιο όπου γεννήθηκε και την ευτελέστατη φάτνη όπου "ανεκλίθη". Σίγουρα όχι μόνο δεν θα βρεις κανένα περιττό, αλλά αντίθετα θα διαπιστώσεις μεγάλη έλλειψη απ' όλα τα αναγκαία. γιατί ο γλυκύτατός μου Ιησούς γεννιέται σε τόπο σχεδόν ξέσκεπο, τα μεσάνυχτα στην καρδιά του χειμώνα, μόνος με μόνη την μητέρα του και τον θεωρούμενο πατέρα του, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς ζεστά φαγητά που συνηθίζονται στις γεννήσεις και των πιο φτωχών παιδιών χωρίς τις ελάχιστες εκείνες ανέσεις του φτωχικού σπιτιού που είχε στη Ναζαρέτ. Και το πιο σημαντικό είναι ότι, εκτός από αυτή τη φτώχεια που προτίμησε ο Ιησούς εκουσίως, θέλησε ακόμη και άλλη περισσότερη πτωχεία σχεδόν βίαιη και αφύσικη: παραγγέλλει εκεί στο σπήλαιο να μη του γίνει καμιά υποδοχή και φιλοξενία από κανένα άνθρωπο. ήθελε να διαφέρει από τους συμπατριώτες του που ανέβηκαν στην Βηθλεέμ για απογραφή. όλοι αυτοί είχαν πολλές προμήθειες μαζί τους και ξεκουράζονταν φιλοξενούμενοι μέσα στα σπίτια και στα πανδοχεία. "ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι" (Λουκ. 2,7). Αλλά επειδή ο κόσμος, όχι μόνο βδελύσσεται την φτώχεια και την θεωρεί μεγάλη ντροπή, παρακινώντας ακόμη τους φτωχούς να υποκρίνονται και να παριστάνουν τους πλουσίους, γι' αυτό ακριβώς ο Ιησούς Χριστός δεν νοιώθει ντροπή για την φτώχεια του, αντίθετα κάνει επίδειξη της φτώχειας του. και από μεν τους ουρανούς φωνάζει τους Αγγέλους, από τους αγρούς δε και τα χωράφια καλεί τους ποιμένες για να τον προσκυνήσουν, όταν γεννήθηκε σε κείνη την κατάσταση της ένδειας και της εγκατάλειψης, σε κείνο το θρόνο μιας ευτελέστατης φάτνης και σε κείνη την αυλή ενός πενιχρότατου σπηλαίου! "ω πτώχεια υπέρπλουτος! ω συγκατάβασις υπερύψιστος!"

Τώρα εσύ που μελετάς αυτές τις αλήθειες, τί έχεις να πεις; Ποιος από αυτούς τους δύο νομίζεις πως δικαιούται να σε νικά και να σε κυριεύει; Ο κόσμος ή ο Χριστός που νίκησε τον κόσμο; Ο κόσμος σε προτρέπει να ζητάς πρώτα τα επίγεια αγαθά και να τα θεωρείς μεγάλη ευτυχία. Ο Χριστός πάλι σε συμβουλεύει με το παράδειγμά του και την διδασκαλία του να ζητείς πρωτίστως την Βασιλεία του Θεού και να καταφρονείς όλα τα καλά της γης σαν ένα πηλό. "Ζητείτε πρώτον την Βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού" (Ματθ. 6,33). Ακόμη σου ζητά να στερείσαι τα γήινα αγαθά ή μερικά απ' αυτά δίνοντάς τα ελεημοσύνη στους φτωχούς ή ακόμη αποτασσόμενος τα πάντα για την καλογερική ζωή και εξαγοράζοντας ένα θησαυρό στον παράδεισο. "Πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς και έξεις θησαυρόν εν ουρανώ και δεύρο ακολουθεί μοι" (Ματθ. 19, 21). Και πάλι· "πας εξ υμών, ος ουκ αποτάσσεται πάσι τοις εαυτού υπάρχουσιν, ου δύναται είναι μου μαθητής" (Λουκ. 14, 33).

Λοιπόν εσύ, και σαν μαθητής του Χριστού και σαν φρόνιμος και στοχαστικός άνθρωπος, πρέπει ν' αποφασίσεις να ακούσεις και να κάνεις πράξη εκείνο που σου λέγει ο Χριστός και όχι ό,τι σου επιβάλλει ο κόσμος. Γιατί δεν θα σωθούν αυτοί που ακούουν μόνο τον νόμο του Θεού, αλλ' αυτοί που τον εφαρμόζουν στην πράξη. (Ρωμ. 2, 13).

Είναι αλήθεια πως δεν είσαι υποχρεωμένος, αν είσαι λαϊκός, να είσαι ακτήμων και πάμπτωχος. είσαι όμως υποχρεωμένος να εκτιμάς τόσο λίγο τα πλούτη και τα χρήματα, ώστε για όλα αυτά ποτέ να μην παρακινηθείς να παραβείς ούτε μία εντολή του Θεού. τόσο δε να είναι αποκολλημένη η καρδιά σου απ' αυτά, ώστε να τα αποκτάς και να τα έχεις με τόση απροσπάθεια σαν να μη τα έχεις και να μη τα ξοδεύεις στα μάταια και περιττά και πάνω από όσα χρειάζεσαι πράγματα καθώς λέγει ο Παύλος. "Ο καιρός συνεσταλμένος το λοιπόν εστίν ... ίνα ώσιν οι χρώμενοι τω κόσμω τούτω ως μη καταχρώμενοι. παράγει γαρ το σχήμα του κόσμου τούτου" (Α' Κορ. 7, 29, 31).

Άλλα γι' αυτό το θέμα να συζητήσεις με το Πανάγιο βρέφος, τον Ιησού, και να νοιώσεις ντροπή μπροστά του, που ως τώρα είχες σε τόση υπόληψη και αγάπη εκείνα τα πλούτη που το Θείον Βρέφος τόσο καταφρονεί κι' ακόμη πως ένοιωθες τόσο μίσος και καταφρόνηση για την πτωχεία εκείνη και την ευτέλεια που αυτό τόσο αγαπά. Ζήτησέ Του αμέσως συγχώρεση για όλα τα κακά που έκανες για ν' αποκτήσεις πλούτο κι' επίγεια αγαθά ή για να τα χρησιμοποιήσεις παρακάλεσέ Τον να σου δώσει χάρη. γιατί, όπως ο Ίδιος από πλούσιος έγινε φτωχός από αγάπη για σένα, έτσι και συ να γίνεις φτωχός για την αγάπη Του, για να πλουτήσεις από τη Θεότητά Του. "Γινώσκετε γαρ την χάριν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ότι δι' υμάς επτώχευσε πλούσιος ων, ίνα υμείς τη εκείνου πτωχεία πλουτήσητε" (Β' Κορ. 2,9). Ακόμη να τον παρακαλέσεις να μη σ' αφήσει ξανά να πλανηθείς από τον κόσμο. αλλά όταν έχεις τα υπάρχοντά σου ή όταν τα στερείσαι για την αγάπη του Κυρίου, να μη τα μεταχειρίζεσαι για άλλο σκοπό, παρά μόνον και μόνο για να εξαγοράσεις με αυτά την αιώνια ευδαιμονία, καθώς είναι γραμμένο. "Λύτρον ανδρός ψυχής ο ίδιος πλούτος" (Παροιμ. 13, 8).


2. Γιάτρεψε τον έρωτα των ηδονών.

Συλλογίσου αδελφέ, ότι ο Χριστός με τη γέννησή του ήρθε να πολεμήσει τον άτακτο έρωτα των ηδονών με τις οδύνες και τους πόνους που δοκίμασε. ο σαρκικός άνθρωπος πιστεύει πως η μόνη απόλαυση είναι εκείνη των αισθήσεων γι' αυτό δεν κυριαρχεί πάνω σ' αυτές, όπως ταιριάζει σε λογικό ον, αλλά αφήνει τον εαυτό του να συμπεριφέρεται όπως ένα άλογο ζώο και να παρασύρεται από τις αισθήσεις του: τρέχει αχαλίνωτα για να χαίρεται και ν' απολαμβάνει όλες τις παρανομίες. επιζητεί την ηδονή σαν σκοπό και την θεωρεί έντιμη, αν και τη βρίσκει μέσα στις μεγαλύτερες ατιμίες και βρωμιές. Ο Υιός του Θεού από συμπόνια για την τύφλωση αυτή του ανθρώπου ήρθε για να τον γιατρεύσει από ένα τέτοιο μεγάλο σφάλμα.

Γι' αυτό, ενώ μπορούσε να γεννηθεί μ' ένα σώμα σκληραγωγημένο ωρίμου ανδρός, θέλησε να γεννηθεί μ' ένα απαλό σώμα βρέφους για να αισθανθεί την οδύνη (της τρυφερής σάρκας) και ακολούθως για να υποφέρει περισσότερο. Και ύστερα από την βασανιστική φυλακή που υπέφερε μέσα στην κοιλιά της Παρθένου, θέλησε να υποφέρει κι' όλα τα βάσανα και τις δοκιμασίες της νηπιακής ηλικίας, σα να εστερείτο την χρήση του λογικού.

Εξ αρχής έπρεπε ο Ιησούς να λάβει ένα σώμα, όχι μόνο τελειότερο από το σώμα του Αδάμ, αλλά ένα σώμα απαθές, ανώδυνο, μακάριο και άξιο κατοικητήριο της πα­ρομοίας μακαρίας ψυχής Του2. Παρ' όλα αυτά στη θέση εκείνου παίρνει ένα σώμα πολύ απαλό, πολύ λεπτό και τρυφερώτατο, κατάλληλο να αντιλαμβάνεται διά των αισθήσεων κάθε ταλαιπωρία και καμωμένο έτσι ώστε να μπορεί να δέχεται απ' όλες τις αισθήσεις όλους τους πόνους, όπως το πέλαγος δέχεται όλους τους ποταμούς. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο παρομοιάζει τον εαυτό του με το σκουλήκι, όχι μόνο γιατί γεννήθηκε χωρίς σπέρμα (όπως γεννιούνται τα σκουλήκια), αλλά και γιατί η σάρκα του είχε την αίσθηση και την τρυφερότητα των σκουληκιών "εγώ δε ειμί σκώληξ και ουκ άνθρωπος" (Ψαλμ. 21, 6).

Εξ αιτίας αυτής της απαλότητος μόλις γεννήθηκε δέχτηκε με την αφή την προσβολή του ψυχρού αέρος και της υγρασίας του σπηλαίου. με τη φωνή κλαίει. με την όσφρηση αισθάνεται την έντονη κακοσμία της φάτνης και των ζώων. με την όραση βλέπει μία σκοτεινή και άχαρη σπηλιά. και με την ακοή δεν ακούει άλλο από τις τραχιές φωνές των αγρίων ζώων. Και για να συνοψίσουμε μόλις γεννήθηκε ο Ιησούς, αφιερώνει την αρχή της ζωής του σε ένα χώρο υπερβολικά στενό και σε μια έλλειψη όλων των αναπαύσεων και σε κάθε είδος οδύνης και βασάνων που μπορούσε να δεχθεί η τρυφερή εκείνη ηλικία του. Ω! αφήστε με να πάω κοντά στη φάτνη και να πω στον Ιησού. "τί είναι αυτή η άκρα συγκατάβασίς σου, γλυκύτατε μου Ιησού; Εσύ είσαι εκείνος ο επιθυμητός Μεσσίας από όλα τα έθνη και ευθύς να γεννηθής με τοιαύτα βάσανα;" Ναι, μου αποκρίνεται. αυτό ήταν από την αρχή το θέλημα του Ουρανίου Πατρός μου. να καταργηθεί η ηδονή με την οδύνη. αυτό το πατρικό θέλημα ήρθα να εκπληρώσω ευθύς μόλις γεννήθηκα στον κόσμο, καθώς εκ μέρους μου προείπε ο Δαβίδ και με τον Δαβίδ ο Απόστολος. "Διό εισερχόμενος εις τον κόσμον 'θυσίαν και προσφοράν ουκ ηθέλησας, σώμα δε κατηρτίσω μοι' τότε είπον. ιδού ήκω του ποιήσαι ο Θεός το θέλημά σου" (Εβρ. 10, 5, 7), (Ψαλμ. 39, 7 . 8).

Εδώ τώρα, εσύ αγαπητέ, να γίνεις κριτής ανάμεσα στο Χριστό και στον κόσμο και να αποφασίσεις ποιος θα σ' εξουσιάζει, ο Χριστός ή ο κόσμος; Ποιον πρέπει ν' ακολουθείς, εκείνον που θέλει τη σωτηρία σου με την οδύνη, ή εκείνον που ζητεί την απώλειά σου με την ηδονή; Είναι φανερόν ότι το πρώτο. "εις τούτο γαρ εκλήθητε, ότι και Χριστός έπαθεν υπέρ ημών, υμίν υπολιμπάνων υπογραμμόν, ίνα επακολουθήσητε τοις ίχνεσιν αυτού" (Α' Πέτρ. 2, 21). Όμως ο κόσμος είναι τόσο τυφλός, που όχι μόνο δεν γνωρίζει την αλήθεια, αλλά ούτε μπορεί να την γνωρίσει, καθώς λέγει η ίδια η αυτοαλήθεια. "και εγώ ερωτήσω τον πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ' υμών εις τον αιώνα, το Πνεύμα της αληθείας, ό ο κόσμος ου δύναται λαβείν, ότι ου θεωρεί αυτό ουδέ γιγνώσκει αυτό" (Ιω. 14, 16-17). Εάν λοιπόν εσύ θέλεις να θεραπευθείς μέσα σ' αυτόν τον τυφλό κόσμο και είσαι ικανοποιημένος να κυβερνάς τη ζωή σου με τα ψεύτικα διατάγματά του, ώ ταλαίπωρος που είσαι! Μόνος σου παραδόθηκες στα χέρια του θανατηφόρου εχθρού σου, όπως έκανε ο Σαμψών που παραδόθηκε στα χέρια των αλλοφύλων κι ακόμη έγινες μόνος σου φανερός αποστάτης του Κυρίου, του μόνου ευεργέτου σου. γιατί θέλησες να υπηρετείς τις αισθήσεις σου με τις ηδονές και προτίμησες μια ζωή τρυφηλή, μαλθακή και ηδονική, την οποία τόσο πολύ μίσησε ο Ιησούς μόλις γεννήθηκε, αν και αυτή η ζωή θεωρείται από τους άφρονες αλάνθαστη και αθώα!

Αχ αδελφέ μου! Και πιστεύεις εσύ ποτέ πως η άπειρη σοφία του Θεού θέλησε να βασανίσει τόσο πολύ το πανάγιόν της σώμα, όχι μόνο κατά την γέννησή του αλλά και σ' ολόκληρη τη ζωή του και στο θάνατό του, εάν δεν ήταν αναγκαίο σε σένα να αποφεύγεις τις ηδονές και να σκληραγωγείς το σώμα σου; Και σε τί θα ωφελήσει η ασεβής σου πρόφαση που λες πως ο Χριστός δεν σε προστάζει με εντολή να απέχεις από τις ηδονές και τις αναπαύσεις των αισθήσεων και του σώματος, αλλά ότι σε συμβουλεύει μόνο λέγοντας "όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι"; (Μάρκ. 8,36). Καλά, και έτσι υπολογίζεις εσύ τις συμβουλές της ακτίστου σοφίας, προφασιζόμενος προφάσεις εν αμαρτίαις θέλοντας να εξουσιάζεις (και να υπερασπίζεσαι) την τρυφηλή ζωή σου; Να ξέρεις λοιπόν ότι πρέπει να μιμείσαι τον Ιησού Χριστό, αν θέλεις να είσαι προορισμένος για την Βασιλεία των ουρανών. Άκουσε τώρα εκείνες τις φοβερές αποφάσεις που φωνάζει με δυνατή φωνή μέσα από τη φάτνη το Βρέφος ο Ιησούς. "Ουαί υμίν τοις πλουσίοις, ότι απέχετε την παράκλησιν υμών. ουαί υμίν οι εμπεπλησμένοι, ότι πεινάσετε. ουαί υμίν οι γελώντες νυν, ότι πενθήσετε και κλαύσετε. ουαί, όταν καλώς υμάς είπωσι πάντες οι άνθρωποι" (Λουκ. 6,24-26). Τί απαντάς σ' αυτά εσύ, που θέλεις να περνάς τη ζωή σου με ανέσεις κι' έπειτα επιδιώκεις γι' αυτό να βρίσκεις ακόμη και δικαιολογίες; Θεωρείς πως αυτά που λέγει ο Κύριος είναι λόγια κενά και πως ο Θεός μίλησε χωρίς να μπορούν να εκπληρωθούν τα λόγια του; Αυτό βγάλτο από το μυαλό σου. "Ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθωσι" (Ματθ. 24,35). Να αισχύνεσαι λοιπόν, να αισχύνεσαι για όλες τις ηδονές και απολαύσεις και να θεωρείς τον εαυτό σου ανάξιο του ονόματος του Χριστιανού, επειδή με τη ζωή και τα έργα σου πρόσβαλες πολύ την χριστιανική σου ιδιότητα και τόσες φορές προτίμησες να υπηρετήσεις τη σάρκα σου παρά το Θεό. Με την συμπεριφορά σου αυτή έγινες αιτία να βλασφημείται από τα έθνη ο χριστιανισμός και το υπερύμνητον όνομα του Θεού, καθώς αυτός ο ίδιος παραπονείται και λέγει. "δι' υμάς διά παντός το όνομά μου βλασφημείται εν τοις έθνεσιν" (Ησ. 52, 5).

Γι' αυτό αποφάσισε επιτέλους να απαρνηθείς όλες τις ηδονές που αποδεδειγμένα δεν είναι απαραίτητες στη ζωή σου και να δεχτείς στο εξής ευχαρίστως όλους τους σταυρούς και τις θλίψεις που θα σου στείλει ο Θεός. να αγκαλιάσεις την σκληραγωγία που περιλαμβάνει η αληθινή μετάνοια και να μη λογαριάζεις τίποτε άλλο για να την αγαπάς, παρά να λογαριάζεις μόνο την αγάπη που έδειξε ο Χριστός γι' αυτήν ήδη από την γέννησή του. Ευχαρίστησε τον Κύριο, που για την αγάπη σου θέλησε να γεννηθεί με τέτοια βάσανα. και προπάντων παρακάλεσέ Τον να σου δώσει χάρη να καταλάβεις καλά από το παράδειγμά του αυτή την αλήθεια. ότι δηλ. η παρούσα ζωή είναι καιρός για να κλαις και να θλίβεσαι κι όχι για να γελάς και να ξεφαντώνεις καθώς τονίζει ο Εκκλησιαστής "καιρός του κλαίειν" (3, 4) και με τον Εκκλησιαστή και ο Απόστολος. "ο καιρός συνεσταλμένος το λοιπόν εστίν, ίνα και οι έχοντες γυναίκα, ως μη έχοντες ώσι, και οι κλαίοντες ως μη κλαίοντες, και οι χαίροντες ως μη χαίροντες... παράγει γαρ το σχήμα του κόσμου τούτου" (Α' Κορ. 7, 29).


3. Γιάτρεψε τον έρωτα της δόξας.

Λόγος εις την Aγίαν Εορτήν των Φώτων Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Χθες εκκλησιαζόμενος και εγώ μαζί σας και προεορτάζων την ημέρα των Φώτων σας ανέπτυξα τα αρμόζοντα και είπα προς την άγάπην σας περί του Βαπτίσματος του Χριστού, του οποίου ημείς ηξιώθημεν, ότι είναι επίγνωσης του Θεού και υπόσχεσης προς τον Θεόν. Πίστης μεν και επίγνωσης της εν Θεώ αληθείας, συνθήκη δε και υπόσχεσης δια έργα και λόγους και συμπεριφορών αρέσκοντα εις τον Θεόν. Υπελείπετο δε να ομιλήσωμεν δι' εκείνο το χωρίον του Ευαγγελίου που ανεγνώσθη τώρα και λέγει: Και ιδού ανεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί και είδεν (ό Ιωάννης) το πνεύμα του Θεού καταβαίνον ως περιστεράν και ερχόμενον επ` αυτόν και ιδού φωνή εκ των ουρανών λέγουσα• ούτος εστιν ό Υιός μου ό αγαπητός, εν ω ευδόκησα. Μέγα και υψηλό είναι, αδελφοί, το μυστήριον του Βαπτίσματος του Χριστού, το όποιον περιέχεται εις τους ολίγους αυτούς λόγους• δυσθεώρητο και δυσερμήνευτο και όχι ολιγότερων δυσκατάληπτον. Όπως λοιπόν κατά την δημιουργία μετά τον λόγον του Θεού: Ποιήσωμεν ανθρωπον κατ' εικόνα ημετέρα και καθ` ομοίωσιν, επλάσθη εις το πρόσωπον του Αδάμ ή φύσις μας και έφάνη εις αυτήν (την ανθρώπινη φύσιν μας) ό τριαδικός χαρακτήρ της καθ' υπόστασιν δημιουργού τριαδικής θεότητας δια του εμφυσήματος εις τον Αδάμ του ζωαρχικού Πνεύματος του Θεού, ενώ κατά την δημιουργία των υπολοίπων κτισμάτων που έγιναν μόνον με λόγον (είπε και εγενήθησαν), μόνον ό Υιός Λόγος και ό λέγων Πατήρ εφανερώθησαν, έτσι και τώρα, οπότε αναδημιουργείται ή φύσις μας εν Χριστώ, φανερούμενον το άγιον Πνεύμα δια της καθόδου του από τους ουρανούς επί τον Χριστόν τον βαπτιζόμενον εις τον Ιορδάνη, φανέρωσε το μυστήριον της σωτηρίας των λογικών κτισμάτων υπό της ανωτάτης και τα πάντα δημιουργούσης Τριάδος.
Άλλα δια ποίον λόγον κατά την στιγμήν πού δημιουργείται και κατά την στιγμήν που αναδημιουργείται ό άνθρωπος φανερώνεται το μυστήριον της αγίας Τριάδος; Όχι μόνον διότι από όλα τα επίγεια κτίσματα ό άνθρωπος είναι ό μόνος μύστης και προσκυνητής αυτής, αλλά διότι είναι και ό μόνος που επλάσθη κατ' εικόνα της. Διότι τα μεν άλογα ζώα έχουν μόνον ζωτικόν πνεύμα, το όποιον μάλιστα δεν είναι αθάνατον, στερούνται δε τελείως νου και λόγου. Τα δε υπέρ αίσθησιν όντα, δηλαδή οί άγγελοι και οι αρχάγγελοι, ως νοεροί και λογικοί έχουν νουν και λόγον, άλλ' όχι και πνεύμα ζωοποιούν, διότι δεν έχουν ούτε και σώμα δια να ζωοποιηθεί από αυτό. Ό άνθρωπος δε μόνος κατ' εικόνα της τρισυπόστατου θεότητας έχει νουν και λόγον και πνεύμα και ζωοποιεί το σώμα, επειδή έχει και σώμα.
και ιδού, λέγει, ανεώχθησαν αυτώ οί ουρανοί. Συγκεντρώσατε λοιπόν τον νουν σας, αδελφοί, παρακαλώ, και προσέξατε με ακρίβεια εις τα λεγόμενα και την σημασία των, δια να καταλάβετε την δύναμιν του μυστηρίου της Βαπτίσεως του Χριστού. Ή κατάδυσης λοιπόν του Χριστού εις το ύδωρ προεικόνιζε την κατάβασίν του εις τον Άδη. Έτσι κατά τον αυτόν τρόπον και ή ανάστασίς του από το ύδωρ προεικόνιζε την Ανάστασίν του εκ νεκρών. Κατά φυσικό λοιπόν λόγον και ακολουθία μόλις ανέβηκε από το ύδωρ, αμέσως άνοιξαν δι' αυτόν οί ουρανοί. Διότι και κατά την καθοδόν του εις τον Αδη, όταν εκρύβη υπέρ ημών εις την γήν και ανέστη έπειτα, άνοιξε τα πάντα και δια τον εαυτόν του και δι' ημάς• όχι μόνον τα υπόγεια και τα επίγεια αλλά και αυτόν τον ανώτατον ουρανόν, εις τον όποιον αργότερον όταν άνελήφθη σωματικώς πρόδρομος υπέρ ημών εισήλθε. Έχων δε ό Χριστός ψυχήν και σώμα, τα όποια προσέλαβε από εμάς για χάριν μας, δια μεν του σώματος υπέστη τα πάθη και τον θάνατον και την ταφή όπερ ημών και ανέδειξε την ανάστασιν του εκ του τάφου άθανασίαν και αυτού του σώματος, και παρέδωκε εις ημάς να τελώμεν εις ανάμνησιν την αναίμακτον θυσίαν και να απολαμβάνωμεν δι' αυτής την σωτηρίαν. Δια δε της ψυχής κατήλθεν εις τον Αδη και επανήλθε και μετέδωσε σε όλους φως αΐδιον και ζωήν και ως δείγμα τούτου μας παρέδωκε να τελούμε το άγιον Βάπτισμα και δι' αυτού να έχομεν την σωτηρίαν, έφ' όσον με κάθε ένα από τα δύο μυστήρια -Θείαν Ευχαριστία και Βάπτισμα- θεοποιούνται αμφότερα, και ψυχή και σώμα, δεχόμενα τα σπέρματα της αθανάτου ζωής. Διότι από τα δύο αυτά μυστήρια κρεμάται όλη ή σωτηρία μας, έφ' όσον εις αυτά συγκεφαλαιούται όλη ή σωτηρία του Θεού Λόγου.

Ό Ευαγγελιστής είπεν . Ανεώχθησαν αύτω οι ουρανοί, όχι ό ουρανός. Οι ουρανοί, δηλαδή όλοι, τα άνω όλα, ώστε βλέποντας συ κάτι από όσα ευρίσκονται πάνω από εμάς, να μη νομίσεις ότι υπάρχει κάτι υπερκείμενο και ανώτερο του βαπτισθέντος Χριστού, αλλά να εννοήσεις μίαν θείαν φύσιν και θεία δεσποτεία, ή οποία φθάνει από τα υπέρ τον ούρανόν κύκλω άπειρα διαστήματα μέχρι τα μέσα του σύμπαντος και τα ιδικά μας έσχατα, δηλαδή πληροί τα πάντα και δεν αφήνει τίποτα εκτός της κυριαρχίας της και συγκρατεί και περιέχει σωτηριωδώς τα πάντα και εκτείνεται πέραν από όλα γνωριζομένη εις τρία πρόσωπα ενούμενα απορρήτως. Ανεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί, οΰτως ώστε να δειχθεί φανερότατα ότι αυτός είναι εκείνος που υπάρχει και προ της δημιουργίας των ουρανών και προ της δημιουργίας όλων των όντων, ηνωμένος με τον Θεόν και Θεού Λόγος και Υιός χωρίς όμως να εχη προγενέστερο του τον Πατέρα και έχοντας, μαζί με τον Πατέρα, όνομα το υπέρ πασαν λογική ν και υπερ παν όνομα. Διότι όταν όλα τα ορατά εγκόσμια και τα υπερκόσμια πού ευρίσκονται μεταξύ του και του ουρανίου Πατρός του εσχίσθησαν και εχωρίσθησαν, αυτός ό Χριστός μόνος εφανερώθη να είναι ενωμένος μετά του Πατρός και του Πνεύματος, όπως και προ της δημιουργίας των όντων υπήρχε.
Ανεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί, λέγει ό Ματθαίος. Και όπως λέγει ό Μάρκος εσχίσθησαν. Λέγει δηλαδή: Αναβαίνων από του ύδατος είδε σχιζομένους τους ουρανούς. Πώς λοιπόν ό μεν ένας Ευαγγελιστής είπεν ότι ανοίχθηκαν και ό άλλος ότι εσχίσθησαν; Δια να μη διαφυγή από όσους άκούουν συνετώς ότι είναι διπλός ό τρόπος του μυστηρίου. Διότι με το ρήμα ανοίχθηκαν έδειξε ότι οι ουρανοί ήσαν κλεισμένοι από πριν δια τους ανθρώπους ένεκα της αμαρτίας και της παρακοής μας εις τον Θεόν. Διότι μετά την παρακοή εις τον Θεόν και τον λόγον γη ει και εις γην απελεύση, εκλείσθησαν οι ουρανοί δια τον πεσόντα Αδάμ. Κατά φυσικό λοιπόν λόγον όταν εφάνη ό Χριστός υπήκοος κατά πάντα και, όπως ό ίδιος είπεν στον Ιωάννη, πλήρωσε πάσαν δικαιοσύνην δια του Βαπτίσματος, του ανοίχθηκαν οί ουρανοί. Οι ουρανοί λοιπόν έδειξαν δια έργου ότι εις όλα τα κτιστά είναι αχώρητος ή δύναμις αυτή και ή ενέργεια του αγίου Πνεύματος, την οποίαν έλαβε κατά σάρκα ό Χριστός και δια τούτο και όταν αυτή εφανερώθη και διάβαινε προς την θεουπόστατον εκείνη σάρκα, επειδή δεν την εχώρουν εσχίσθησαν οί ουρανοί. Ορθώς λοιπόν είπεν ό Ιώβ προς τον Θεόν ότι ουδέ ό ουρανός καθαρός ενώπιον σου. Και ουρανόν λέγοντας εννοούσε τους εις τον ουρανόν αγγέλους και αρχαγγέλους, τα πολυόμματα Χερουβίμ, τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, την άλλην όλην υπερκόσμιο φύσιν. Φυσικώς λοιπόν ούτε ό ουρανός, δηλαδή οί άγγελοι, είναι καθαροί ενώπιον του Θεού των ουρανών, διότι αν και συνεχώς καθαίρωνται και φωτίζονται υπό της ανωτάτης και θεϊκής ιεραρχίας, υπολείπονται από την υπερτέλειων καθαρότητα αυτής. Μόνον δε ή θεοϋπόστατος ανθρωπινή φύσις του Χριστού, επειδή είναι όμόθεος, έχει και την καθαρότητα υπερτελείαν και είναι χωρητική όλης της λαμπρότητας και της δόξης και της δυνάμεως και της ενεργείας του θείου Πνεύματος. Δια τούτο όχι μόνον οί ουρανοί ανοίχθηκαν, αλλά και οί ίδιοι οί Άγγελοι υπεχώρησαν ενώπιον της καθόδου αυτής του αγίου Πνεύματος προς τον Χριστόν.
Βαπτισθείς ό Ιησούς ανέβει ευθύς από του ύδατος• και ιδού ανεώχθησαν αυτώ οί ουρανοί. Ό δε Λουκάς λέγει ότι ενώ προσηύχετο ό Χριστός ανοίχθηκαν οί ουρανοί Έγενετο γαρ του Ιησού βαπτισθέντος και προσευχομένου ανεωχθήναι τον ουρανόν. Διότι και όταν κατεβεί εντός του ύδατος και όταν ανέβαινε από το ύδωρ, προσηύχετο• διδάσκοντας μας δια έργων, ότι δεν πρέπει μόνον ό ιερεύς και τελεστής των μυστηρίων να προσεύχεται, αλλά και ό δεχόμενος το μυστήριον, κάθε μυστήριον, πρέπει να προσεύχεται. Και αν μεν ό ιερεύς είναι τελειότερος ως προς την αρετήν και αναπέμπει εκτενέστερα προσευχήν, διαβαίνει δι' αυτού ή χάρις και προς τον πιστόν, εάν δε είναι αξιότερος ό πιστός και προσεύχεται εκτενέστερα, ό Θεός ό θελητής του ελέους -ω της άφατου χρηστότητας! - δεν αρνείται να μεταδώσει την χάριν εις τον ιερέα. Όπως και τώρα φανερώς έγινε με τον Ιωάννη, ό οποίος ύστερα μαρτυρεί παρρησία εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν. (Δηλαδή όλοι εμείς ελάβομεν από το πλήρωμα της χάριτος του Ιησού).


Διατί δε μόνον εις τον Ιησούν όταν προσηύχετο ήνοιξεν ό ουρανός, εις ουδένα δε άλλον προ αυτού; Τι λέγεις; Εάν εκείνος ό οποίος, ακόμη έμβρυο, κατάλαβε την θεανδρική οικονομία του ενυποστάτου Λόγου του Θεού και όχι μόνον σκίρτησε εν αγαλλιάσει θείου Πνεύματος εξ αυτής της μητρικής κοιλίας, αλλά και εις την κυοφορούσαν αυτόν μητέρα του μετέδωσε χάριν, ό οποίος με την γεννησίν του έλυσε το στόμα του πατρός του, το όποιον δι' αυτόν εδέθη με αφωνία δια προσταγής αγγέλου, εάν εκείνος ό οποίος είναι θρέμμα της ερήμου, ό υψηλότερος μεταξύ των υιών των ανθρώπων και μεγαλύτερος μεταξύ των προφητών όλων των αιώνων, δεν ήτο ικανός να λύση τον ιμάντα του υποδήματος του Χριστού, πώς θα ήτο κάποιος από τους υπολειπόμενους του εις αξία ικανός να άνοιξη τον ουρανόν ή μάλλον τα επουράνια; Δια να δης δε και το ύψος της υπεροχής του βαπτιζομένου σήμερον κατά σάρκα απέναντι όλων, εκείνο μελέτησε. Εγράφη ΟΤΙ ανεώχθησαν αυτώ οί ουρανοί. Εδηλώθη δε δια έργων εις ημάς ότι όχι απλώς οι ουρανοί, αλλά ό ίδιος ό κόλπος του ανωτάτου Πατρός ανοίχθη εις αυτόν. Και από εκεί προήλθεν το Πνεύμα και ή φωνή ή οποία μαρτύρησε δια την γνησιότητα της υιότητος. Και οι ουρανοί είναι κήρυκες αυτού του γεγονότος ωσάν κάποια παγκόσμια στόματα πού ηνοίχθησαν όχι μόνον δια τους εν ουρανοίς αγγέλους αλλά και δια τους επί γης ανθρώπους, δια να διατρανώσουν εις όλους την κατά την ουσία και δύναμιν και δεσποτεία του παντός ομοτιμία του Υιού προς τον ουράνιον Πατέρα και το εκπορευόμενον εξ αυτού Πνεύμα. Μόνον εις αυτόν λοιπόν προσευχόμενον άνοιχθησαν οί ουρανοί και μόνος αυτός ανέγνωσε τους λόγους της προνοίας τους εξ αιώνος και εις αιώνας, καθώς και τους εις τον πατρικό κόλπο απόκρυφους θησαυρούς της σοφίας, τα ανεξερεύνητα βάθη και τα μυστήρια του Πνεύματος.


Βαπτισθείς ο Ιησούς ανέβει ευθύς από του ύδατος και ιδού ανεώχθησαν αυτώ οί ουρανοί. Βλέπετε ότι το άγιον Βάπτισμα είναι ή πύλη των ουρανών πού εισάγει εκεί τους βαπτιζομένους; Διότι δεν είπεν απλώς ανοίχθηκαν, αλλά ανοίχθηκαν δι' αυτόν οί ουρανοί. Άλλα όλα όσα έγιναν εις αυτόν, δια ημάς έγιναν. Λοιπόν δια ημάς ανοίχθηκαν οί ουρανοί και με ανοιγμένας τελείως τα πύλας των περιμένουν την είσοδόν μας. Δια ημάς ανοίχθηκαν οί ουρανοί και ημάς καθάρισε. Διότι δεν εχρειάζετο ο ίδιος κάθαρσιν ή άνοιγμα ουρανών.


Και είδεν αυτά ό Ιωάννης, δια να ημπορεί να λέγει εις όσους θα ερωτούσαν ύστερον: Καγώ θώρακα και μεμαρτύρηκα ότι ούτος εστίν ο Χρίστος ο του Θεού υιός. Είδε λοιπόν ό Ιωάννης το Πνεύμα του Θεού να καταβαίνει ως περιστερά και να έρχεται επί τον Χριστόν. Μαρτυρεί δε και ή μορφή της περιστεράς την καθαρότητα του Χριστού. Διότι αυτό το πτηνό δεν ίπταται πάνω από τόπους ακάθαρτους και δυσώδεις. Και μαρτυρεί μαζί με την φωνή του Πατρός άνωθεν την λέγουσα κατά την ιδίαν στιγμήν ούτος εστίν ο Υιός μου ό αγαπητός εν ω ευδόκησα. Δηλαδή αυτός είναι τον όποιον δεικνύει το πνεύμα μου ως συναίδιον Υιόν. Διότι ό Πατήρ χρησιμοποιών ως δάκτυλον το ίδιον και συναίδιον και ομοούσιον και υπερουράνιο Πνεύμα με την φωνή του και δακτυλοδεικτώντας άνωθεν συγχρόνως και δεικνύοντας την συνάφεια του προς αυτόν τον βαπτιζόμενον εν τω Ιορδάνη απέδειξε αυτόν υιόν του αγαπητό φανερώς και τον κήρυξε εις όλους.